Kan een bedrijfscultuur kapot? Zo plat gesteld, klinkt deze vraag wellicht een beetje vreemd. Maar het antwoord is wel: Jazekers! Een bedrijfscultuur kan wel degelijk kapot. En dan heb je als bedrijf een serieus probleem. Want als bedrijfscultuur de sleutel tot duurzaam succes is, kan het ook de sloophamer zijn van de continuïteit van de organisatie. In vele opzichten. En hoewel een kapotte bedrijfscultuur zich op vele manieren kan manifesteren, herkennen we in de praktijk vier veel voorkomende aanleidingen:

1. Loszingen van het origineel. Een organisatie vervreemd van zichzelf bijvoorbeeld door een snelle groei of het intreden van veel nieuwe mensen in korte tijd. In een korte tijd krijgt de organisatie te maken met nieuwe invloeden, andere inzichten, gewoonten en opvattingen. Als er geen goede onboarding is en onvoldoende verankering van de gewenste bedrijfscultuur kan deze onder druk komen te staan en uiteindelijk vertroebelen, veranderen of bezwijken. Je ziet dit bijvoorbeeld veel gebeuren bij organisaties die zich ontwikkelen van start-up naar scale-up naar size-up. Deze organisaties gaan als het ware ten onder aan hun eigen succes.
2. Botsing van culturen. Wanneer verschillende culturen bij elkaar gebracht worden, meestal als gevolg van een fusie of overname, zie je dat dit uiteindelijk resulteert in een verwarde, troebele of kapotte bedrijfscultuur. Of de meest dominante bedrijfscultuur overschaduwt de ander volledig. Achteraf blijkt de bekende kat in de zak gekocht te zijn. Vraag maar eens een of twee jaar na een overname wat er over is van de organisatie die destijds is overgenomen. Vaak bar weinig. Alle medewerkers die zich niet thuis voelden in de dominante cultuur zijn al weer snel vertrokken. Zo ook de klanten. En de eventueel gezochte verfrissende impuls op de stugge, ingedutte, ambtelijke, dominante bedrijfscultuur met een hippe, dynamische, ondernemende bedrijfscultuur blijkt slechts een steen in de vijver te zijn met een paar tijdelijke rimpelingen in het water als resultaat. En zo is een sterke bedrijfscultuur kapot gemaakt. Dit geldt overigens ook voor interne ‘fusies’: het samenvoegen van onderdelen, business units of afdelingen. In dat geval kan de vermenging van subculturen voor problemen gaan zorgen.
3. Culturele Inertie. Inertie betekent in de natuurkunde: de neiging van een massa om te volharden in de toestand van rust of beweging waarin die zich bevindt. Vertaald naar bedrijfscultuur en een organisatie: medewerkers hebben het idee dat zij zelf geen enkele invloed hebben op de heersende bedrijfscultuur en haken af. Nemen een afwachtende houding aan langs de zijlijn van de organisatie. Laten het volledig over aan het leiderschap. De bovenlaag staat los van de organisatie, er is geen verbinding. Dit komt veel voor bij organisaties met een ‘grote’ autoritaire leider. Het leiderschap ondervindt geen weerstand en wordt niet gecorrigeerd. In hun ogen gaat alles goed, maar in werkelijkheid dragen zij ‘de nieuwe kleren van de keizer’. Ook ligt het gevaar van een ‘culture of fear’ op loer. Ook bij grote organisaties die in een permanente staat van verandering c.q. reorganisatie verkeren, zie je dit probleem ontstaan.
4. Culturele implosie. Door het wegvallen van breed verspreid en fundamenteel vertrouwen ontstaat een giftige bedrijfscultuur. Dit kan vele verschillende oorzaken hebben. Aanhoudende tegenvallende resultaten. Het vertrek van een grote klant. Een schandaal. Het mislukken van een belangrijke innovatie of reorganisatie. Of een ruzie binnen het leiderschapsteam bijvoorbeeld. Gevolg: de organisatie raakt verdeeld. Vertrouwen maakt plaats voor wantrouwen en samenwerking voor strijd en tegenwerking. Energie en passie lekken weg. Talent vertrekt en ga zo maar door.

Maar gelukkig, een kapotte bedrijfscultuur kun je ook weer repareren. Dat gaat niet vanzelf. Het vraagt om een ondubbelzinnige intentie (missie), een goed plan, leiderschap, consistentie en  uithoudingsvermogen. Een sterke bedrijfscultuur komt te voet en gaat te paard.